Każdy z nas musiał kiedyś załatwić coś w urzędzie. Co prawda robimy to raczej niechętnie, bo wizyty w placówkach administracji publicznej nie należą do najprzyjemniejszych czynności, ale są nieodłącznym elementem życia społecznego. Co ciekawe, nie każdy zdaje sobie sprawę, że w takiej sytuacji staje się stroną postępowania administracyjnego. Dlatego dziś wyjaśnimy, czym dokładnie ono jest, na czym może polegać i jak przebiega.

Czym dokładnie jest postępowanie administracyjne?

Postępowanie administracyjne jest regulowane przez Kodeks postępowania administracyjnego. W jego zakres wchodzą wszelkie sprawy załatwiane przed właściwymi organami administracji publicznej, które dotyczą praw i obowiązków określonych podmiotów niepodlegających im służbowo lub sprawy, których załatwienie następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Organ, przed którym sprawa jest rozstrzygana, powinien być zarówno właściwy miejscowo, jak i rzeczowo.

Kto może być uczestnikiem postępowania administracyjnego?

Z uwagi na szeroki zakres spraw rozstrzyganych w postępowaniu administracyjnym, stronami takiego procesu mogą być różne podmioty, a więc zarówno osoby fizyczne, osoby prawne, jak i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Postępowania administracyjne są nieodłączoną częścią życia, dlatego tak jak wspomnieliśmy, często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że jesteśmy ich uczestnikami.

Warto również wiedzieć, że w postępowaniach administracyjnych przed organami administracji publicznej mogą brać udział również osoby nieposiadające pełnej zdolności do czynności prawnych (np. małoletni), które w takich przypadkach reprezentowane są przez swoich przedstawicieli ustawowych (np. opiekunów prawnych). Ponadto, Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza również udział organizacji społecznych, o ile przedmiot sprawy jest zgodny z ich celami statutowymi i przemawia za tym interes społeczny. Obywatel, którego praw lub obowiązków dotyczy postępowanie przed organem, ma prawo uczestniczenia w tym postępowaniu.

Czego może dotyczyć postępowanie administracyjne?

Sprawy z zakresu administracji publicznej obejmują różnego rodzaju czynności urzędowe, które są częścią naszego codziennego życia. Może to być na przykład wyrobienie nowego dowodu osobistego, rejestracja świeżo zakupionego samochodu, wydanie pozwolenia na budowę, wydanie międzynarodowego prawa jazdy, wydanie zaświadczenia i wiele innych tego typu kwestii, wymagających załatwienia przed właściwym organem administracji publicznej. Organ może jednak odmówić załatwienia sprawy, na co przysługuje odwołanie.

Jakie są rodzaje postępowania administracyjnego?

Organy administracji publicznej rozstrzygają wiele spraw, a co za tym idzie, istnieje wiele rodzajów postępowań administracyjnych. Mowa o:

  • postępowaniach administracyjnych ogólnych,
  • wyłączeniach,
  • sporach o właściwość,
  • postępowaniach uproszczonych w sprawach wydawania zaświadczeń,
  • postępowaniach w sprawie skarg i petycji.

Pierwsze dwa to postępowania jurysdykcyjne, tj. takie, które kończą się wydaniem decyzji administracyjnej, natomiast pozostałe trzy to postępowania niejurysdykcyjne. Najbardziej powszechne jest oczywiście ogólne postępowanie administracyjne, które dzieli się dalej na:

  • budowlane
  • sanitarne
  • drogowe
  • rolne
  • leśne
  • przemysłowe
  • melioracyjne
  • środowiskowe.

Ponadto w stosunkach tych często występują wyłączenia, które są o tyle ciekawe, że nie stosuje się do nich przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Zamiast tego są one regulowane odrębnymi rozporządzeniami. Do takich przypadków należą:

  • sprawy karne skarbowe,
  • sprawy podatkowe,
  • sprawy we właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych,
  • sprawy podrzędności organizacyjnej i służbowej,
  • sprawy, które naruszają immunitet dyplomatyczny.

Jakie są zasady postępowania administracyjnego?

Postępowanie administracyjne to, oficjalnie rzecz ujmując, szereg czynności procesowych, uregulowanych przepisami prawa procesowego, podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty procesowe w celu załatwienia sprawy administracyjnej. Sformułowanie „uregulowane przepisami prawa” jest tu kluczowe, gdyż oznacza, że jego przebieg jest ściśle określony i podlega pewnym regułom, właściwym dla tego konkretnego rodzaju postępowania, ale także dla wszystkich postępowań przewidzianych w polskim prawie. Są to:

  • Zasada praworządności
  • Zasada prawdy obiektywnej
  • Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
  • Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu
  • Zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa, a także świadomości i kultury prawnej obywateli
  • Zasada dwuinstancyjności
  • Zasada trwałości decyzji administracyjnych
  • Zasada wpływu wychowawczego na obywateli
  • Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych
  • Zasada przekonywania
  • Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom
  • Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron
  • Zasada pisemności
  • Zasada szybkości i prostoty postępowania

Zasad tych jest całkiem sporo, przy czym wiele z nich zazębia się i odnosi do podstawowych zasad obowiązujących przy rozpatrywaniu spraw w państwie prawa. Z punktu widzenia osoby fizycznej zaangażowanej w tego typu postępowanie należy jednak przede wszystkim zwrócić uwagę na zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu oraz zasadę dwuinstancyjności, które mogą odegrać kluczową rolę we wniesionej sprawie. Należy mieć bowiem świadomość, że organy administracji publicznej są zobowiązane do zapewnienia stronie postępowania możliwości czynnego w nim udziału, a także, że od każdego orzeczenia przysługuje odwołanie (pod warunkiem, że nie zostało ono wydane przez sąd drugiej instancji.

Jakie terminy obowiązują w postępowaniu administracyjnym?

Kodeks postępowania administracyjnego ściśle określa obowiązujące w całym procesie terminy załatwiania spraw. Najczęściej mamy do czynienia z:

  • niezwłoczne
  • 1 miesiąc
  • 2 miesiące

Większość spraw urzędowych to takie, które można załatwić niezwłocznie („od ręki”), gdyż nie wymagają one przedstawiania dodatkowych dowodów czy ustalania szczegółowych okoliczności. Niemniej jednak, jeśli mamy do czynienia ze sprawą, która wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego przez odpowiedni organ administracji publicznej, to w zależności od stopnia jej skomplikowania, czas na jej załatwienie wynosi miesiąc lub dwa. Jeśli tak się nie stanie, wówczas dany organ ma obowiązek zawiadomić stronę postępowania o zaistniałej zwłoce oraz wskazać kolejny termin jej załatwienia. Ponadto istnieje możliwość złożenia skargi na przewlekłość albo bezczynność.

Podsumowując

Z postępowaniem administracyjnym mamy do czynienia znacznie częściej niż nam się przeciętnie wydaje. Obejmuje ono bowiem większość czynności podejmowanych przed organami administracji publicznej. Jeśli jesteś obecnie stroną tego typu procesu i nie masz pewności, jak powinieneś postąpić, koniecznie skonsultuj się z jednym z prawników dostępnych na Legavi i uzyskaj profesjonalną poradę.

Prawo administracyjne