Podatek od darowizny – kiedy nie trzeba go płacić? – Poradniki prawne | BLOG

Każdy z nas został kiedyś obdarowany przez bliską osobę pieniędzmi lub jakimś wartościowym przedmiotem. Przykładem mogą być sytuacje, w których dziadkowie obdarowują wnuka swoim starym mieszkaniem lub rodzice przekazują dziecku samochód, z którego już nie korzystają. Niezależnie jednak od okoliczności, warto mieć świadomość, że każdy z tych przypadków może podlegać opodatkowaniu podatkiem od darowizn.

SPIS TREŚCI:

Niniejszy artykuł zawiera wszystkie kluczowe informacje na temat podatku od darowizny, w tym kto musi go uiścić, jaka jest jego stawka dla każdej grupy podatkowej oraz kiedy istnieje możliwość jego niepłacenia.

Kiedy nie trzeba płacić podatku od darowizny?

Na wstępie warto zaznaczyć, że przepisy określają przypadki, w których obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn nie ma zastosowania. Kwestię tę reguluje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, która ustanawia szereg zwolnień zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych.

Osoby zwolnione z płacenia podatku od darowizn

Zgodnie z przepisami, najbliższa rodzina nie musi płacić podatku od darowizn. Do tej grupy zalicza się:

małżonków,
zstępnych,
wstępnych,
pasierbów,
ojczyma,
macochę.

Warto przy tym zaznaczyć, że osoby te mogą nie płacić podatku niezależnie od wartości rzeczy i praw majątkowych nabytych w drodze darowizny. Aby jednak mogło dojść do zastosowania tego zwolnienia podatkowego, bliscy muszą spełnić warunek zgłoszenia nabycia darowizny właściwemu naczelnikowi Urzędu Skarbowego. Czas na to wynosi 6 miesięcy od dnia jej otrzymania.

A co w przypadku darowizny pieniężnej?

Niejednokrotnie mamy do czynienia z darowiznami pieniężnymi, zwłaszcza jeśli darczyńcami są np. rodzice lub dziadkowie. W takim przypadku, jeśli podarowana kwota jest wyższa niż 36 120 zł (czyli kwota wolna od podatku obowiązująca dla pierwszej grupy podatkowej), osoba, która ją otrzymała, zobowiązana jest do przedstawienia odpowiedniego dokumentu potwierdzającego fakt jej przekazania na rachunek bankowy nabywcy, przekazem pocztowym lub na rachunek prowadzony w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Takim dowodem może być np. potwierdzenie przelewu.

Jeśli powyższe warunki nie zostaną spełnione, konieczne będzie rozliczenie się z Urzędem Skarbowym na zasadach przewidzianych dla I grupy podatkowej.

Kwoty wolne od podatku od darowizny

Oprócz wyżej wymienionych zwolnień podmiotowych, ustawa przewiduje również pewne zwolnienia przedmiotowe, w tym kwoty wolne od podatku. Oznacza to, że o ile wartość darowizny nie przekracza określonego progu, osoba, która ją otrzymała, jest zwolniona z obowiązku podatkowego.

Kwoty wolne od podatku uzależnione są od przynależności do grupy podatkowej i wynoszą:

36 120 zł – dla osób zaliczonych do I grupy podatkowej,
27 090 zł – dla osób zaliczonych do II grupy podatkowej,
5 733 zł – dla osób zaliczonych do III grupy podatkowej.

Jak widać, obecnie kwoty te są stosunkowo wysokie, co sprawia, że niejednokrotnie osoby otrzymujące darowiznę pieniężną np. od rodziców lub innych członków najbliższej rodziny, nie muszą martwić się o konieczność rozliczenia z Urzędem Skarbowym. Jest to zasługa zmian w przepisach, które miały miejsce w 2023 roku.

Jak ustalić wartość darowizny?

Aby wiedzieć, czy otrzymana darowizna przekracza próg kwoty wolnej od podatku, konieczne jest ustalenie jej wartości. Często jednak zadanie to może okazać się problematyczne, zwłaszcza jeśli nie mamy do czynienia z darowizną pieniężną.

Z tego powodu ustawodawca precyzyjnie określił, jak prawidłowo ustalić tę kwotę.

Co do zasady wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych ustalana jest przez nabywcę na podstawie ich wartości rynkowej. Ta z kolei uzależniona jest od przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku natomiast, gdy nabywca nie dopełni tego obowiązku lub zadeklarowana przez niego wartość będzie nieprawidłowa, naczelnik Urzędu Skarbowego wezwie go do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia.

Ile wynosi podatek od darowizny?

Stawka podatku od darowizny zależy przede wszystkim od grupy podatkowej oraz nadwyżki podstawy opodatkowania nad kwotą wolną od podatku.

Jakie są grupy podatkowe?

W skład grup podatkowych wchodzą:

I grupa podatkowa – małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie;
II grupa podatkowa – zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
III grupa podatkowa – pozostali nabywcy.

Znając przynależność do grupy podatkowej, można przystąpić do ustalenia kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku. Zademonstrujemy to na konkretnym przykładzie.

Przykład: Rodzice podarowali synowi 100 tysięcy złotych.

Na wstępie warto zaznaczyć, że o ile darowizna zostanie zgłoszona do Urzędu Skarbowego, to jej przekazanie będzie objęte zwolnieniem z podatku od darowizn. Na potrzeby niniejszej sytuacji przyjmiemy jednak, że warunek ten nie został spełniony.

Aby obliczyć, jak wysoki podatek należy zapłacić, musimy najpierw ustalić, ile w tym przypadku wynosi nadwyżka ponad kwotę wolną od podatku. Rodzice należą do I grupy podatkowej, gdzie kwota ta wynosi 36 120 zł, zatem nadwyżka wyniesie 63 880 zł.

Wiedząc to, możemy ustalić, jakie stawki dla I grupy podatkowej nas obowiązują:

poniżej 11 833 – 3% nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku
od 11 833 zł do 23 665 zł – 355 zł + 5% nadwyżki ponad 11 833 zł
powyżej 23 665 zł – 946,60 zł + 7% nadwyżki ponad 23 665 zł

Przy kwocie 63 880 zł obowiązuje próg powyżej 23 665 zł, więc konieczne jest obliczenie nadwyżki również od tej kwoty. W tym przypadku jest to 40 215 zł. A zatem ostateczna kwota podatku, będąca sumą 7% od kwoty 40 215 zł i 946, 60 zł, wyniesie 3 761,65 zł.