W nomenklaturze prawniczej często pojawiają się terminy „pokrzywdzony” i „poszkodowany„, które choć z pozoru wydają się podobne, w rzeczywistości używane są co do zasady w dwóch różnych rodzajach postępowań. Z pokrzywdzonym mamy bowiem do czynienia z reguły w sprawach cywilnych, natomiast z poszkodowanym w sprawach karnych.
SPIS TREŚCI:
Z niniejszego artykułu dowiesz się dokładnie, kto jest pokrzywdzonym, a kto poszkodowanym, a także poznasz kluczowe różnice pomiędzy tymi podmiotami.
Kim jest pokrzywdzony?
Kodeks karny zawiera dokładną definicję pokrzywdzonego, zgodnie z którą „pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo„.
Ponadto, przepisy stanowią, że oprócz osoby fizycznej, pokrzywdzonym w procesie karnym może być także instytucja państwowa lub samorządowa, oraz inna jednostka organizacyjna, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną. Nie ma znaczenie w tym momencie, że nie mają one osobowości prawnej.
Warto także wiedzieć, że prawo uznaje za pokrzywdzonego również zakład ubezpieczeń. Ma to jednak zastosowanie co do zasady w zakresie w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub w jakim jest zobowiązany do jej pokrycia.
Co to znaczy, że dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone?
Zawarte w definicji pokrzywdzonego stwierdzenie, że dobro prawne zostało „bezpośrednio” naruszone jest dość kłopotliwe, gdyż tak naprawdę trudno na jego podstawie stwierdzić, w którym momencie postępowania dana osoba staje się pokrzywdzonym. Chcąc sprecyzować tę kwestię, warto odnieść się do orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 października 2018 roku. Jego treść stanowi, że „definicja pokrzywdzonego posiada charakter materialno-procesowy, bowiem uzyskanie statusu pokrzywdzonego w procesie następuje z chwilą ustalenia związku między przestępstwem, o które toczy się postępowanie, a naruszonym lub zagrożonym dobrem prawnym”.
Co więcej, według niniejszego orzeczenia, poddając ocenie czy doszło do bezpośredniego naruszenia lub zagrożenia dobra prawnego danego podmiotu, konieczne jest poddanie analizie okoliczności czynu będącego przedmiotem postępowania. Kluczowe jest bowiem ustalenie związku pomiędzy znamiona przestępstwa a zagrożeniem dobra prawnego konkretnego podmiotu, w każdym jednorazowym przypadku.
Kim jest poszkodowany?
Słowo „poszkodowany” znajduje się w wielu artykułach Kodeksu cywilnego, niemniej jednak, przepisy nie zawierają żadnej konkretnej definicji tego terminu. Przyjmuje się bowiem, że definicja słownika jest wystarczająca do jego interpretacji, a zgodnie z nią poszkodowany to osoba „która doznała jakiejś szkody”.
Czym jest szkoda w Kodeksie cywilnym?
Niestety, podobnie jak w przypadku poszkodowanego, kodeks nie zawiera definicji wprost szkody. Istnieje jednak definicja doktrynalna, zgodnie z którą szkodą jest uszczerbek w dobrach prawnie chronionych, poniesiony wbrew woli poszkodowanego. Ponadto, wyróżnia się jej dwa rodzaje:
- szkodę majątkowa,
- szkodę niemajątkową.
Pierwszą z nich można wyrazić w pieniądzu, podczas gdy druga tożsama jest z pojęciem krzywdy związanem z odczuciem bólu, cierpienia, bądź innych abstrakcyjnych i trudnych do jednoznacznego zdefiniowania emocji.
Jaka jest różnica między pokrzywdzonym a poszkodowanym?
Tak jak wspomnieliśmy na początku, zasadniczo przyjmuje się, że termin pokrzywdzony stosowany jest w postępowaniach karnych, natomiast poszkodowany w postępowaniu cywilnym. Niemniej jednak, zważając na fakt, że ustawodawstwo zawiera jedynie definicję pokrzywdzonego, zidentyfikowanie faktycznej różnicy pomiędzy nimi dwoma może stanowić problem.
Otóż, ważne jest aby zdawać sobie sprawę, że zważając na doktrynalną definicję szkody, za poszkodowanego można uznać każdą osobę, której dobra prawnie chroniony doznały uszczerbku poniesionego brew woli poszkodowanego, a co za tym idzie, może to być również w wyniku przestępstwa. To znaczy, że pokrzywdzony może zostać uznany za poszkodowanego, jednakze poszkodowany nie zawsze jest pokrzywdzonym. Należy bowiem ponownie pokdreslic, że w definicji pokrzywdzonego, mowa jest o tym, że dobro prawne musi zostać „bezpośrednio” naruszone, z kolei w deficniji szkody nie ma tego elementu. A zatem osoba może być uznana za poszkodowanego zarówno jeśli jej dobro chronione prawem zostało uszkodonowe pośrednio w wyniku przestępstwa.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
