Wiele osób uważa, że obowiązek alimentacyjny dotyczy wyłącznie rodziców małoletnich dzieci, jednak przekonanie to jest błędne. W rzeczywistości sąd może nałożyć go również na rodzeństwo, bliskich krewnych, a nawet byłego męża lub żonę. Poniżej przedstawimy więcej szczegółów na ten temat i wyjaśnimy, kogo dokładnie może dotyczyć obowiązek alimentacyjny.
SPIS TREŚCI:
Na czym polega obowiązek alimentacyjny?
Obowiązek alimentacyjny jest instytucją zawartą w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która polega na dostarczaniu osobie uprawnionej środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Najczęściej sąd orzeka alimenty na dziecko, niemniej jednak inni członkowie rodziny, którzy żyją w niedostatku, również mogą ubiegać się o wsparcie finansowe.
Kogo obciąża obowiązek alimentacyjny?
Jak już wspomnieliśmy, wbrew powszechnemu przekonaniu, obowiązek alimentacyjny dotyczy nie tylko rodziców. Zgodnie bowiem z treścią Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obciążeni nim mogą być zarówno krewni w linii prostej, jak i rodzeństwo. To oznacza, że obejmuje on wszystkich zstępnych i wstępnych, z tym zastrzeżeniem, że zstępnych obciąża się przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Dziecko może również ubiegać się o takie świadczenie od ojczyma lub macochy, pod warunkiem, że jest to zgodne z zasadami współżycia społecznego.
Ponadto, w określonych przez kodeks przypadkach, były mąż lub żona również mogą domagać się zasądzenia alimentów, o ile nie zostali uznani za wyłącznie odpowiedzialnych za rozpad małżeństwa w sprawie rozwodowej.
Jaki jest zakres świadczeń alimentacyjnych względem dziecka?
Obowiązek alimentacyjny rodziców i jego zakres zależą od wielu czynników. Należy bowiem podkreślić, że o ile nie wiąże się to z nadmiernymi trudnościami, rodzice są odpowiedzialni za finansowanie zarówno fizycznego, jak i duchowego rozwoju swoich dzieci. Oznacza to, że powinni oni nie tylko zaspokajać ich podstawowe potrzeby, ale także wspierać np. ich edukację, zainteresowania czy hobby. Co więcej, prawo stanowi, że poziom życia dziecka powinien być równy poziomowi życia jego rodziców. Zakres obowiązku alimentacyjnego powinien być zatem proporcjonalny do możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, ale także dostosowana do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego.
Do kiedy rodzic jest zobowiązany płacić świadczenie alimentacyjne na dziecko?
Poruszając temat praw matki lub praw ojca płacącego alimenty, często zadawane jest pytanie, kiedy mogą oni zaprzestać płacenia świadczenia. Niestety, odpowiedź na nie nie jest jednoznaczna.
Wynika to z faktu, że sąd nie orzeka o dacie ustania prawa dziecka do alimentów. Kwestia ta jest całkowicie uzależniona od sytuacji życiowej uprawnionego, gdyż zgodnie z przepisami kodeksu, świadczenie przysługuje mu do czasu, aż nie będzie on w stanie sam się utrzymać. Niemniej jednak, nie oznacza to, że pełnoletnie dziecko może nie podejmować żadnych prób usamodzielnienia się. Jeśli bowiem nie dołoży żadnych starań, aby uniezależnić się od rodziców, obowiązek alimentacyjny wygaśnie.
Najczęstszym czynnikiem branym pod uwagę po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności jest kwestia edukacji. Powodem tego jest fakt, że jeśli syn lub córka będą kontynuować naukę w szkole w pełnym wymiarze godzin, podjęcie przez nich pracy zarobkowej może okazać się niemożliwe. Wówczas zadaniem rodzica jest wspieranie ich w dalszym rozwoju. Należy jednak pamiętać, że zapisanie się na studia nie jest automatycznym przedłużeniem obowiązku alimentacyjnego. Mimo wszystko, jeśli dziecko nie uczęszcza na zajęcia i ignoruje swoje zobowiązania związane z pobieraniem edukacji, może to zostać uznane za brak chęci zdobycia wykształcenia. Tym samym alimenty mogą zostać mu odebrane.
Kiedy małżonek jest zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem byłego męża lub żony?
Często osoby będące w trakcie postępowania rozwodowego są zaskoczone faktem, że ich były małżonek może domagać się alimentów. Jak już jednak wspomnieliśmy, przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego faktycznie przewidują sytuacje, w których były mąż lub żona mogą oczekiwać wsparcia finansowego. Aby jednak do tego doszło, muszą zaistnieć określone przesłanki, a mianowicie:
- małżonek, który nie ponosi całkowitej winy za rozpad małżeństwa, znajduje się w stanie niedostatku,
- małżonek, który nie został uznany za winnego rozpadu małżeństwa, doznał znacznego pogorszenia swojej sytuacji finansowej w wyniku rozwodu.
Oznacza to, że obowiązek alimentacyjny może zostać nałożony zarówno w przypadku rozwodu z orzekaniem o winie, jak i bez orzekania o winie. Jeśli chodzi natomiast o zakres świadczeń alimentacyjnych, to podobnie jak w przypadku alimentów na dzieci, powinny one być dostosowane do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Do kiedy małżonek musi wywiązywać się z obowiązku alimentacyjnego względem byłej żony lub męża?
W przeciwieństwie do kwestii alimentów na dorosłe dziecko, moment wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego byłego małżonka jest dość precyzyjnie określony w kodeksie. Prawo stanowi bowiem, że istnieje on do dnia zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę otrzymującą alimenty. Wyjątkiem jest sytuacja, w której małżonek uprawniony nie został uznany za winnego rozpadu małżeństwa. W takim przypadku jego prawo do świadczeń wygasa po 5 latach od rozwodu.
Wyjątkiem są szczególne sytuacje, w których sąd orzeka o przedłużeniu wspomnianego 5-letniego okresu.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
