Sprawowanie opieki rodzicielskiej jest jednym z podstawowych praw rodziców. Jeżeli jednak ojciec lub matka nie wykonuje jej z należytą starannością, sąd może orzec o ograniczeniu praw rodzicielskich, co wiąże się z poważnymi konsekwencjami.
SPIS TREŚCI:
Tutaj dowiesz się, czym jest opieka rodzicielska, co obejmuje i kiedy może zostać ograniczona.
Czym jest władza rodzicielska?
Władza rodzicielska uregulowana jest w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i obejmuje szereg praw i obowiązków rodziców względem dzieci. W szczególności dotyczy ona sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, a także wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw. Wykonując władzę rodzicielską, rodzice obowiązani są mieć na względzie przede wszystkim dobro dziecka i interes społeczny.
Czym jest ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest jednym ze środków prawnych stosowanych, gdy jeden lub oboje rodziców nie są w stanie prawidłowo wypełniać swoich obowiązków wobec dziecka. Może ono zostać przeprowadzone z urzędu, a także na wniosek jednego z rodziców.
Ograniczenie opieki rodzicielskiej z urzędu
W przypadku ograniczenia władzy rodzicielskiej z urzędu, rodzice nie mogą podejmować pewnych decyzji dotyczących dziecka bez uzyskania zgody Sądu. Ponadto możliwe jest np. skierowanie ich na terapię do specjalistycznej poradni lub ustanowienie kuratora, który będzie wspierał ich w sprawowaniu opieki. W skrajnych przypadkach dziecko może nawet zostać umieszczone w specjalistycznej placówce opiekuńczej.
Ograniczenie opieki rodzicielskiej na wniosek jednego z rodziców
Każdy z rodziców ma prawo zażądać ograniczenia władzy rodzicielskiej drugiego rodzica, jeśli istnieją przesłanki, że leży to w najlepszym interesie dziecka. W takim przypadku rodzic, którego prawa zostały ograniczone, nie może podejmować decyzji dotyczących dziecka bez zgody drugiego rodzica. Zwykle ma to miejsce w przypadku rozwodów, w których partnerzy nie mogą dojść do porozumienia w sprawie wspólnej opieki nad dzieckiem (należy jednak zauważyć, że prawo do złożenia wniosku ma zastosowanie niezależnie od formalnego statusu związku).
W przypadku ograniczenia praw rodzicielskich na wniosek matki lub ojca rozróżnia się dwa rodzaje ograniczeń:
- zawinione ograniczenie praw rodzicielskich,
- niezawinione ograniczenie praw rodzicielskich.
Pierwszy z nich ma miejsce, gdy żadne z rodziców nie stanowi zagrożenia dla dziecka, ale nie mogą oni dojść do porozumienia w sprawie sprawowania opieki nad dzieckiem. Z kolei w drugim przypadku zachowanie ojca lub matki co do zasady stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia dziecka.
Na jak długo można odebrać opiekę rodzicielską?
Ograniczenie opieki rodzicielskiej ma co do zasady charakter tymczasowy. Oznacza to, że jeśli przyczyny uzasadniające zastosowanie tego środka prawnego przestaną istnieć, rodzic ma prawo złożyć wniosek o przywrócenie pełnej opieki rodzicielskiej.
Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej
Wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich mogą złożyć rodzice dziecka oraz każda osoba, która wie, że dobro dziecka jest zagrożone. Należy go skierować do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Opłata sądowa wynosi co do zasady 40 zł, przy czym jeżeli wniosek dotyczy zmiany wyroku rozwodowego w zakresie opieki rodzicielskiej, opłata wynosi 100 zł.
Co powinien zawierać wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich?
Prawidłowe sformułowanie wniosku ma kluczowe znaczenie w sprawach o ograniczenie praw rodzicielskich. Istnieje bowiem możliwość, że sąd samodzielnie rozstrzygnie sprawę na drodze postępowania nieprocesowego.
Wniosek powinien zawierać następujące informacje:
- data i miejsce,
- oznaczenie sądu,
- imię i nazwisko, numer PESEL i adres wnioskodawcy oraz stron postępowania (rodziców i dziecka),
- opis wniosku o ograniczenie władzy rodzicielskiej rodzica,
- uzasadnienie,
- podpis,
- załączniki, np. akty urodzenia.
W zależności od przedstawionych dowodów i prawidłowo złożonego wniosku, orzeczenie sądu może zostać wydane stosunkowo szybko. Należy jednak pamiętać, że sąd zawsze ma obowiązek przeprowadzić rozprawę w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej.
Ograniczenie a pozbawienie władzy rodzicielskiej
Stosunkowo często używa się zamiennie pojęć ograniczenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Niemniej jednak należy zaznaczyć, że są to dwa różne środki prawne wywołujące odmienne skutki. Ograniczenie władzy rodzicielskiej oznacza, że jeden lub oboje rodziców nie mogą samodzielnie podejmować określonych decyzji dotyczących osoby i majątku dziecka. Zakres tych praw jest ustalany przez sąd indywidualnie dla każdego przypadku, a czas obowiązywania takiego orzeczenia jest ograniczony w czasie. Z kolei pozbawienie opieki rodzicielskiej oznacza jej całkowite zniesienie i jest stosowane w skrajnych przypadkach. Dzieje się tak zazwyczaj, gdy:
- rodzice rażąco zaniedbują swoje obowiązki wobec dziecka (np. gdy dziecko głoduje),
- rodzice nadużywają opieki rodzicielskiej (np. jeśli dziecko jest wykorzystywane seksualnie),
- opieka rodzicielska nie może być sprawowana z powodu trwałej przeszkody (np. gdy jedno z rodziców przebywa w więzieniu).
Czy ograniczenie i pozbawienie praw rodzicielskich wpływa na obowiązki rodzica wobec dziecka?
Często zadawane jest pytanie, czy pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej wpływa na inne obowiązki rodzica, np. alimenty lub prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Odpowiedź brzmi nie, ponieważ decyzja o pozbawieniu lub ograniczeniu władzy rodzicielskiej nie ma bezpośredniego wpływu na wyżej wymienione kwestie. Istotne jest również to, że w jej wyniku dziecko nie zostaje pozbawione możliwości dziedziczenia.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
