Rozdzielność majątkowa stanowi alternatywę dla tradycyjnego małżeńskiego ustroju majątkowego wynikającego z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Podejmując decyzję o jej ustanowieniu, warto jednak rozważyć kilka kluczowych aspektów, w tym kwestię wpływu rozdzielności majątkowej na kolejność dziedziczenia.
SPIS TREŚCI:
Czym jest rozdzielność majątkowa?
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa, zwana również wspólnością ustawową. Oznacza to, że zdecydowana większość przedmiotów majątkowych nabytych przez jednego lub oboje partnerów po wstąpieniu w związek małżeński staje się częścią ich majątku wspólnego.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której ustanowiona zostanie rozdzielność majątkowa. Możliwe jest bowiem zawarcie przez małżonków umowy w formie aktu notarialnego (zwanej również intercyzą), na mocy której wspólność ustawowa powstała między nimi zostanie ograniczona lub w ogóle nie będzie istnieć. Wówczas każde z nich zachowa wyłączne prawo do całego majątku nabytego zarówno przed, jak i po wejściu w związek małżeński, a także do zarządzania nim.
Kiedy może nastąpić ustanowienie rozdzielności majątkowej?
Intercyzę można podpisać zarówno przed, jak i po ślubie. Jeśli małżonkowie zdecydują się na rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa, to odbywa się to również w obecności notariusza. Ponadto, w wyjątkowych przypadkach rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona nie tylko poprzez podpisanie intercyzy, ale również na mocy orzeczenia sądu, wydanego na wniosek jednego z małżonków lub wierzyciela jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału ich majątku wspólnego.
Jaki wpływ ma rozdzielność majątkowa na dziedziczenie?
W przypadku ustanowienia małżeńskiego ustroju majątkowego innego niż wspólność ustawowa, bardzo często pojawia się pytanie o jego wpływ na kwestię dziedziczenia. Warto jednak zauważyć, że nawet w przypadku powstania tradycyjnej wspólności majątkowej, małżonkom nadal przysługują prawa do ich majątków osobistych, w skład których wchodzą przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, a także te wymienione w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jednym z nich jest właśnie majątek otrzymany w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny.
Oznacza to, że ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma wpływu na dziedziczenie przez małżonków przedmiotów majątkowych po zmarłych krewnych, gdyż i tak stanowią one składniki ich majątków odrębnych.
Należy oczywiście pamiętać, że mąż i żona mogą dziedziczyć nie tylko po swoich odrębnych krewnych, ale także po sobie nawzajem. Wynika to z faktu, że zgodnie z Kodeksem cywilnym, dzieci i małżonek spadkodawcy należą do pierwszej grupy spadkobierców. To oznacza, że jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, to będą oni powołani do dziedziczenia jego majątku w pierwszej kolejności. Niezależnie od panującego między nimi ustroju małżeńskiego.
Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie emerytury
Jeśli chodzi o świadczenie emerytalne, to w przypadku wspólności majątkowej wchodzi ono w skład majątku łącznego małżonków. Ponadto, zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w sytuacji, gdy jedno z nich umrze, a w chwili śmierci otrzymywało lub było uprawnione do jednego z następujących świadczeń:
- emerytura,
- renta,
- zasiłek przedemerytalny,
- świadczenie przedemerytalne,
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Wówczas mąż lub żona będą mogli ubiegać się o rentę rodzinną, o ile spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:
- osiągnęli wiek 50 lat przed śmiercią współmałżonka,
- są niezdolni do pracy,
- wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa, które jest uprawnione do renty rodzinnej i nie ukończyło 16 lat (lub 18 lat, jeśli nadal uczy się w szkole),
- opiekują się dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej,
- osiągnęli wiek 50 lat lub stali się niezdolni do pracy po śmierci współmałżonka, ale nie później niż w ciągu 5 lat.
Co ciekawe, nawet w przypadku rozdzielności majątkowej mąż lub żona mogą ubiegać się o przyznanie renty rodzinnej, o ile spełnione są powyższe warunki. Oznacza to, że ustrój rozdzielności majątkowej nie ma na to wpływu.
Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie długów
Rozważając rozdzielność majątkową, naturalnym jest również zastanowienie się nad kwestią dziedziczenia długów. Nie zapominajmy przecież, że wierzytelności wchodzą w zakres dziedziczenia ustawowego. Co za tym idzie, osoby należące do pierwszej grupy spadkobierców są pierwszymi w kolejce do ich przejęcia, a jak już wspomnieliśmy, podpisanie intercyzy nie wpływa na prawo do dziedziczenia. Tym samym rozdzielność majątkowa nie chroni przed ewentualnym przejęciem długów w przypadku śmierci jednego z małżonków.
Jednakże, warto podkreślić, że w momencie gdy nastąpiło otwarcie spadku, małżonek lub małżonka mają prawo zdecydować, w jakim stopniu chcą być odpowiedzialni za długi zmarłego partnera. Oznacza to, że w przypadku jegoś śmierci mogą oni:
- przyjąć spadek wprost (biorąc na siebie całą odpowiedzialność za długi),
- przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (przyjmując odpowiedzialność za długi tylko do wysokości odziedziczonego majątku),
- odrzucić spadek.
Znalezienie się w pierwszej grupie spadkobierców nie jest więc równoznaczne z koniecznością spłaty długów spadkodawcy.
Warto także dodać, że w przypadku, gdy spadkobierca zachowa się biernie (tj. nie złoży żadnego oświadczenia) bądź dokona tego po sześciomiesięcznym terminie – nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe).
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
