Wejście w związek małżeński wiąże się z szeregiem zmian życiowych, w tym natury prawnej. Jedną z największych tego typu transformacji jest fakt, że zaraz po ślubie, mąż i żona tworzą wspólność majątkową, która sprawia, że wszystkie nabyte przez nich po tym dniu przedmioty stanowią część wspólnego majątku. Niektórym takie rozwiązanie odpowiada, inni jednak szukają potencjalnych alternatyw, takich jak np. rozdzielność majątkowa.
SPIS TREŚCI:
Rozdzielność majątkowa – co to jest?
Rozdzielność majątkowa to rodzaj małżeńskiego ustroju majątkowego, który może zostać ustanowiony zamiast tradycyjnej wspólności ustawowej, zazwyczaj poprzez podpisanie intercyzy.
Zgodnie bowiem z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa między mężem a żoną następuje z mocy prawa ustrój wspólności majątkowej, który obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez nich od tego momentu. Oznacza to, że dzielą ze sobą zarówno prawa własności, jak i prawa do zarządzania nimi. Istnieje jednak możliwość ustanowienia odmiennego małżeńskiego ustroju majątkowego dostosowanego do potrzeb danego małżeństwa. Oznacza to, że partnerzy mogą zarówno rozszerzyć, ograniczyć, jak i całkowicie znieść wspólność ustawową, wprowadzając tym samym rozdzielność majątkową.
Jakie są rodzaje rozdzielności majątkowej?
Rozdzielność majątkowa ze względu na sposób jej ustanowienia dzieli się na przymusową i dobrowolną, o czym opowiemy w dalszej części artykułu. Jeśli natomiast chodzi o same rodzaje rozdzielności majątkowej, to wyróżniamy:
- zwykłą rozdzielność majątkową,
- rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Ze zwykłą rozdzielnością majątkową mamy do czynienia wówczas, gdy małżonkowie posiadają odrębne majątki przez cały czas trwania małżeńskiego ustroju majątkowego i po jego ustaniu nic się w tym zakresie nie zmienia. Z kolei rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków polega na tym, że w trakcie trwania małżeństwa istnieje rozdzielność majątkowa, natomiast w przypadku rozstania następuje wyrównanie dorobków.
Kiedy w małżeństwie może powstać rozdzielność majątkowa?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej może nastąpić zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i już w trakcie jego trwania. Nieprawdą jest powszechne przekonanie, że kwestie związane z majątkiem wspólnym muszą zostać rozstrzygnięte jeszcze przed ślubem. W rzeczywistości zmiany w małżeńskim ustroju majątkowym mogą być dokonywane w dowolnym momencie jego obowiązywania.
Jak ustanowić rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa?
Rozdzielność majątkową w trakcie trwania małżeństwa może zostać ustanowiona w kancelarii notarialnej lub w drodze orzeczenia sądu. Wynika to z faktu, że wyróżniamy:
- rozdzielność majątkowa dobrowolną,
- rozdzielność majątkowa przymusową.
Pierwszy z nich jest efektem obopólnej zgody małżonków i zazwyczaj ustanawiany jest w formie aktu notarialnego, potocznie zwanego intercyzą. Może być on sporządzony zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa. Z kolei druga opcja jest stosowana w wyjątkowych przypadkach, gdy tylko jeden z partnerów wnioskuje o wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Wówczas sprawa musi zostać wniesiona do sądu i konieczne jest podanie ważnego powodu uzasadniającego ustanowienie przymusowego ustroju majątkowego. Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału ich majątku wspólnego. Rozdzielność może powstać również z mocy samego prawa na przykład w przypadku ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
Kiedy warto zastanowić się nad rozdzielnością majątkową?
Kwestia małżeńskich ustrojów majątkowych jest bardzo indywidualna i to, czy ustanowienie rozdzielności majątkowej jest dobrym pomysłem, zależy wyłącznie od sytuacji finansowej w małżeństwie. Najczęściej pary decydują się na takie rozwiązanie, gdy np. jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą, która wiąże się z dużym ryzykiem finansowym lub gdy tylko jedna ze stron w znaczącym stopniu przyczynia się do wzrostu wartości wspólnego majątku.
Poniżej przedstawimy główne zalety i wady rozdzielności majątkowej. Jeśli jednak rozważasz ten rodzaj ustroju majątkowego, zawsze najlepiej jest skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, z którym wspólnie omówicie Twoją sprawę i przeanalizujecie niezbędne dokumenty.
Zalety rozdzielności majątkowej
Rozdzielność majątkowa w małżeństwie niesie ze sobą kilka istotnych korzyści, które zazwyczaj przyczyniają się do podjęcia decyzji o wprowadzeniu takiego ustroju majątkowego. Są to:
Niezależność finansowa małżonków
Niezależność finansowa jest jedną z najważniejszych konsekwencji ustanowienia rozdzielności majątkowej. W sytuacji, gdy małżonkowie posiadają wyłącznie majątki osobiste, mogą oni podejmować całkowicie niezależne decyzje dotyczące swoich finansów. Oznacza to, że mają oddzielne konta bankowe, dochody i inwestycje, którymi mogą swobodnie dysponować i za które są w pełni odpowiedzialni.
Ochrona przed długami drugiego małżonka
Odrębne majątki pozwalają również chronić się przed zobowiązaniami finansowymi drugiego małżonka. W sytuacji, gdy między partnerami istnieje prawna wspólność ustawowa, ponoszą oni solidarną odpowiedzialność wobec wierzycieli. Jednak w przypadku rozdzielności majątkowej, długi każdego z małżonków nie wpływają na majątek ich partnera.
Przyspieszenie podziału majątku wspólnego
Ustanowienie rozdzielności majątkowej istotnie usprawnia podział majątku wspólnego w przypadku rozwodu. Należy bowiem podkreślić, że kwestie finansowe często znacznie wydłużają cały proces rozkładu małżeństwa. Jeżeli jednak pomiędzy małżonkami nie istnieje wspólność ustawowa, to ich majątek jest już podzielony i krok ten może zostać całkowicie pominięty.
Wady rozdzielności majątkowej
Choć rozdzielność majątkowa ma wiele zalet, może również stosunkowo skomplikować życie małżonków. Dlatego też, rozważając wprowadzenie takiego ustroju majątkowego, należy zdawać sobie również sprawę z istotnych wad z nim związanych.
Osobne rozliczanie podatku dochodowego
Zgodnie z polskim prawem małżeństwo wiąże się z szeregiem korzyści, w tym o charakterze podatkowym. Jeśli jednak między partnerami nie istnieje wspólność majątkowa, nie mogą oni wspólnie rozliczać podatku dochodowego, narażając się tym samym na wyższe stawki i brak możliwości skorzystania ze specjalnych ulg.
Trudności z wzięciem kredytu
W sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, ich zdolność kredytowa rozpatrywana jest łącznie, a co za tym idzie, zazwyczaj łatwiej jest im ubiegać się o kredyt, np. na zakup mieszkania. Niestety, w przypadku rozdzielności majątkowej każde z nich rozpatrywane jest osobno, co może negatywnie wpłynąć nie tylko na warunki finansowe kredytu, ale także na samą możliwość jego udzielenia.
Dzielenie codziennych wydatków
Dzielenie się wydatkami jest co do zasady naturalnym elementem małżeństwa, jednakże w przypadku rozdzielności majątkowej kwestia ta może być znacznie bardziej skomplikowana i prowadzić do częstszych konfliktów. Nawet sprawy, które z pozoru mogą wydawać się błahe, takie jak to, kto de facto jest właścicielem nowo zakupionej przez małżonków pralki, mogą w takiej sytuacji okazać się problematyczne.
Jakie są skutki prawne rozdzielności majątkowej?
Najważniejszym skutkiem prawnym rozdzielności majątkowej jest brak wspólności ustawowej. W konsekwencji każdy z małżonków posiada wyłącznie majątek osobisty, którym może zarządzać w sposób niezależny. Warto jednak wiedzieć, że ustanowienie takiego ustroju majątkowego nie wpływa na inne elementy małżeństwa, takie jak np. obowiązki wobec rodziny. Co więcej, podpisanie intercyzy nie zmienia również zasad dziedziczenia ustawowego czy ubiegania się o rentę rodzinną po zmarłym małżonku.
Ile kosztuje rozdzielność majątkowa w małżeństwie?
W przypadku zawarcia intercyzy przed ślubem, jej koszt będzie stosunkowo niski, gdyż obejmuje taksę notarialną (która może wynieść maksymalnie 400 zł), 23% VAT oraz opłatę za wpisy. Niestety, jeśli decyzja o ustanowieniu rozdzielności majątkowej zostanie podjęta już w trakcie trwania małżeństwa, cena ta znacznie wzrośnie i będzie uzależniona wyłącznie od wielkości posiadanego majątku. Trzeba bowiem wówczas uwzględnić zarówno opłatę notarialną, jak i dopłatę od nadwyżki, które łącznie mogą wynieść nawet kilka tysięcy złotych.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
