Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, to zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym mogą oni wystąpić o orzeczenie separacji. Często jednak pary nie wiedzą, czym tak naprawdę jest separacja i co odróżnia ją od rozwodu. Dlatego w tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest separacja, kiedy może wystąpić i jakie są jej konsekwencje prawne.
SPIS TREŚCI:
Czym jest separacja?
Separacja ma miejsce, gdy między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, co oznacza, że ustały istniejące między nimi więzi o charakterze duchowym, gospodarczym i fizycznym.
O orzeczenie separacji należy zwrócić się do sądu, który przeprowadzi postępowanie w tej sprawie.
Kiedy orzeczenie separacji jest niedopuszczalne?
Sąd nie może orzec separacji, jeżeli w jej wyniku mogłyby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci lub byłaby ona niezgodna z zasadami współżycia społecznego. Dodatkowo należy pamiętać, że warunkiem koniecznym do wydania takiego orzeczenia jest stwierdzenie zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Jeżeli więc okoliczności faktyczne nie będą na to wskazywać, separacja również nie będzie możliwa.
Jaka jest różnica między separacją prawną a separacją faktyczną?
W praktyce bardzo często spotykamy się z pojęciami separacji faktycznej i separacji prawnej, które pomimo swojego dużego podobieństwa oznaczają tak naprawdę dwie różne rzeczy.
Otóż separacja faktyczna polega na tym, że małżonkowie podejmują decyzję o rozwiązaniu wspólnego pożycia małżeńskiego, ale nie czynią w tym celu żadnych kroków prawnych. Czyli np. przestają prowadzić wspólne gospodarstwo domowe, wyprowadzają się od siebie i ograniczają kontakty, ale w świetle prawa nadal są normalnie funkcjonującym małżeństwem.
Z kolei separacja prawna wiąże się z koniecznością podjęcia określonych działań o charakterze prawnym, które skutkują formalnym orzeczeniem sądu o separacji i pociągają za sobą faktyczne konsekwencje prawne.
Czym różni się separacja od rozwodu?
Zasadnicza różnica pomiędzy pojęciem separacji a rozwodu polega na tym, że warunkiem rozwodu jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, natomiast warunkiem separacji – jedynie zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
W praktyce oznacza to, że w przypadku rozwodu występują faktyczne przesłanki świadczące o tym, że nie ma już szans na wznowienie wspólnego pożycia małżonków, a więc ich rozstanie ma charakter trwały. Natomiast w przypadku orzeczenia separacji sąd nie będzie ustalał, czy partnerzy wykazują chęć ewentualnego powrotu do siebie, gdyż zgodnie z prawem separacja nie musi być trwała.
Jakie są prawne skutki separacji?
Skutki prawne separacji są takie same jak w przypadku rozwodu, z tym wyjątkiem, że małżonkowie nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa. Do najważniejszych jej następstw należą więc
- rozdzielność majątkowa,
- ustanie domniemania pochodzenia dziecka,
- wyłączenie z porządku dziedziczenia ustawowego.
Ponadto w akcie małżeństwa zostanie umieszczona stosowna adnotacja o orzeczeniu separacji.
Warto jednak zauważyć, że choć separacja pociąga za sobą takie same skutki prawne jak rozwód, to prawo stanowi również, że „jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy”, a więc nadal ciążą na nich pewne obowiązki względem siebie.
Jak uzyskać separację?
Jak już wspomnieliśmy, podobnie jak w przypadku rozwodu, orzeczenie separacji następuje na drodze sądowej, a zatem konieczne jest wszczęcie postępowania w tym przedmiocie. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest prawidłowo sporządzony pozew o separację.
Co ważne, o separację może wystąpić jeden lub oboje małżonków, przy czym w sytuacji, gdy jeden z nich wyspie żądanie orzeczenia separacji, a drugi żądanie orzeczenia rozwodu, sąd orzeknie rozwód (o ile żądanie małżonków jest uzasadnione).
Co musi się znaleźć w pozwie o separację?
Pozew o separację należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, a co do jego treści, podobnie jak w przypadku pozwu o rozwód, jest to kwestia bardzo indywidualna. Należy bowiem pamiętać, że w toku postępowania, w zależności od żądań partnerów, sąd co do zasady będzie rozstrzygał również takie kwestie jak wykonywanie władzy rodzicielskiej, obowiązek alimentacyjny oraz wskazanie strony winnej rozkładu pożycia małżeńskiego.
Istnieją oczywiście pewne alimenty, które muszą być zawarte w pozwie, aby w ogóle został on przyjęty przez sąd. Ma to związek z uczynieniem zadość wymogom formalnym pisma procesowego, określonym w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z nim każdy taki wniosek powinien zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowany,
- imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
- oznaczenie rodzaju pisma,
- osnowę wniosku lub oświadczenia,
- w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów,
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
Oprócz tego konieczne jest, aby pozew zawierał dokładnie określone żądanie wraz z przytoczeniem okoliczności faktycznych, na których jest ono oparte, datę wymagalności roszczenia oraz informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu.
Czy możliwe jest zniesienie separacji?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują, że na zgodne żądanie małżonków sąd może uchylić orzeczenie o separacji. Oznacza to, że zniesione zostaną również wszystkie jej skutki prawne, a małżonkowie powrócą do normalnego pożycia małżeńskiego.
Dla kogo separacja jest dobrym rozwiązaniem?
Ponieważ separacja prawna jest stosunkowo łatwa do zniesienia, jest to dobre rozwiązanie dla par, które pomimo konfliktów nie chcą całkowicie przekreślać swojego małżeństwa. Jest to bowiem świetny sposób na zyskanie dodatkowego czasu na refleksję i zastanowienie się nad wspólnym pożyciem. Partnerzy mają wówczas możliwość przetestowania osobnego życia i sprawdzenia, czy jest to odpowiedni wybór w ich sytuacji.
Podjęcie decyzji o separacji przed złożeniem pozwu o rozwód może potencjalnie uratować małżeństwo lub przynajmniej przygotować męża i żonę do oddzielnego egzystowania. Z tego względu prawnicy często zalecają ją przed orzeczeniem rozwodu.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
