Uzależnienie od alkoholu to poważna choroba, która może negatywnie wpłynąć na życie zarówno osoby, która padła jej ofiarą, jak i jej bliskich. Niestety skierowanie alkoholika na leczenie jest niezwykle trudne, gdyż często nie jest on świadomy swojego problemu. Dlatego też prawo przewidziało specjalne rozwiązania, które mają pomóc w takiej sytuacji. Jednym z nich jest ograniczenie zdolności do czynności prawnych alkoholika.
SPIS TREŚCI:
Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby alkoholizm stanowił przesłankę do ubezwłasnowolnienia alkoholika.
Na czym polega ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Ubezwłasnowolnienie polega na ograniczeniu lub całkowitym pozbawieniu kogoś zdolności do czynności prawnych. Stosowane jest wobec osób niezdolnych do podejmowania racjonalnych decyzji wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii.
Jakie są rodzaje ubezwłasnowolnienia?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym istnieją dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia, a mianowicie:
- ubezwłasnowolnienie całkowite,
- ubezwłasnowolnienie częściowe.
Pierwsze z nich przeznaczone jest dla osób, które w ogóle nie są w stanie kierować swoim postępowaniem i konieczne jest ustanowienie dla nich opieki. Drugie natomiast dotyczy osób, które potrzebują pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Wówczas ustanawiana jest kuratela.
Kiedy można ubezwłasnowolnić alkoholika?
Ubezwłasnowolnienie osoby uzależnionej od alkoholu jest możliwe, należy jednak pamiętać, że sam alkoholizm nie jest wystarczającą przesłanką do orzeczenia przez sąd ograniczenia zdolności do czynności prawnych. Konieczne jest również wykazanie zaburzeń psychicznych, które skutecznie uniemożliwiają danej osobie świadome zajmowanie się swoimi sprawami.
Jak złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Wniosek o ubezwłasnowolnienie alkoholika składa się do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Mogą to uczynić jedynie określone w kodeksie osoby, a mianowicie:
- małżonek,
- krewni w linii prostej oraz rodzeństwo,
- przedstawiciel ustawowy.
Ważne jest, aby był on prawidłowo sporządzony i zawierał odpowiednie uzasadnienie. Przede wszystkim, konieczne jest załączenie dowodów, które wykażą zły stan psychiczny osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Pomocne mogą być np. nagrania, zeznania świadków czy dokumentacja medyczna. Powodem tego jest fakt, że orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu może zapaść dopiero po przeprowadzeniu rozprawy, a więc gdy wniosek trafi do sądu okręgowego, wszczęte zostanie postępowanie, którego celem będzie ustalenie, czy dany alkoholik rzeczywiście jest niezdolny do samodzielnego decydowania o sobie.
Kto może uczestniczyć w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Postępowanie o ubezwłasnowolnienie alkoholika toczy się zawsze z udziałem prokuratora i wnioskodawcy. Kodeks cywilny dopuszcza jednak również udział następujących osób:
- osoby, której dotyczy wniosek,
- jej przedstawiciela ustawowego,
- małżonka osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
Ponadto dozwolony jest udział organizacji pozarządowych, których celem jest ochrona praw osób niepełnosprawnych i ochrona praw człowieka.
Ile trwa ubezwłasnowolnienie alkoholika?
Sprawa o ubezwłasnowolnienie alkoholika może ciągnąć się od kilku miesięcy nawet do kilku lat. Niestety choroba alkoholowa sprawia, że osoby uzależnione często odmawiają współpracy, przez co prowadzenie postępowania z ich udziałem może być niezwykle trudne. Największym priorytetem jest bowiem wykazanie, że alkoholik jest niezdolny do dokonania świadomych czynności prawnych, a ograniczenie praw jest działaniem w jego interesie. Wymaga to jednak m.in. uzyskania zaświadczenia z poradni przeciwalkoholowej oraz zebrania szeregu opinii, często od wykwalifikowanych biegłych, którzy muszą przeprowadzić specjalne badania. Jeśli więc pacjent nie stawi się na badanie, cały proces ulegnie wydłużeniu.
Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia alkoholika?
Podstawowym skutkiem ubezwłasnowolnienia alkoholika jest oczywiście ograniczenie jego zdolności do czynności prawnych. To, jaki będzie dokładny zakres jego praw, zależy jednak od tego, czy sąd orzeknie ubezwłasnowolnienie częściowe czy całkowite.
W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego alkoholik zostaje w pełni pozbawiony zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie może on np. zawrzeć umowy, wziąć ślubu, sporządzić testamentu czy wykonywać władzy rodzicielskiej. Z kolei w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego zakres praw danej osoby będzie znacznie większy, gdyż będzie ona mogła np. zostać spadkobiercą lub nawiązać stosunek pracy.
Ubezwłasnowolnienie alkoholika a skierowanie na przymusowe leczenie odwykowe
Skierowanie alkoholika na terapię odwykową nie jest bezpośrednią konsekwencją ubezwłasnowolnienia osoby uzależnionej. Należy bowiem zauważyć, że zgodnie z brzmieniem ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, leczenie powinno być dobrowolne.
Niemniej jednak istnieją możliwości przymusowego skierowania takiej osoby do odpowiedniego ośrodka, a jedną z nich jest właśnie ograniczenie jej zdolności do czynności prawnych. Jeśli bowiem sąd przychyli się do wniosku i orzeknie o częściowym lub całkowitym ubezwłasnowolnieniu alkoholika, wówczas jego rodzina będzie mogła poddać go niezbędnemu leczeniu.
Jak już jednak wskazaliśmy, tego typu procedura jest bardzo czasochłonna, a osiągnięcie pożądanego rezultatu może zająć nawet lata. Z tego powodu prawo przewiduje również sytuację, w której to właściwy sąd rejonowy zarządzi przymusowe leczenie osoby uzależnionej. Może to jednak nastąpić wyłącznie na wniosek prokuratora lub gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, w momencie gdy zostanie stwierdzone, że dany alkoholik powoduje rozkład życia rodzinnego, demoralizuje małoletnich, uchyla się od pracy albo systematycznie zakłóca spokój lub porządek publiczny.
Podstawy prawne
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
